“Zoekt de oppositie in de Kamer tot nog toe vruchteloos naar zulk een idé, daar buiten in de dagbladpers heeft dat zoeken geen beter resultaat opgeleverd. Door sedert het voorgaande jaar hare stem op ongehoorde wijze uit te zetten, heeft de oppositiepers hare natuurlijke stem verloren; door zonder matiging of zelfbeperking al hare grieven, de welgemeende en de gezochte, op de schromelijkste wijze te overdrijven, is overdrijving de wet van haar bestaan geworden, maar ook tevens de oorzaak van haar zeer geschokt krediet, zelfs bij de politieke geloofsgenooten. Zes of acht jaren geleden, waren hare aanvallen vrij wat geduchter dan thans; want zij had toen achter zich eene breede schaar van personen, die haar een onvoorwaarlijk vertrouwen schonken, terwijl er thans van dat ongerepte geloof nog maar zeer weinig is overgebleven.” Bron: De Gids, 1870
Soms twijfel ik of een bepaald woord eigenlijk wel courant is in het Nederlands. Het klinkt alsóf het zou kunnen bestaan, maar wordt het ooit door iemand gebruikt?
Zo’n woord is oppositiepers. Het is een begrip dat in het Hongaars heel gebruikelijk is (ellenzéki sajtó), omdat de pers tot op de dag van vandaag verre van ideologisch neutraal is en ook nauwelijks pogingen doet om zelfs maar de schijn van politieke neutraliteit op te houden. In zo’n geval heb je dus een regeringspers en een oppositiepers. Ogenschijnlijk overzichtelijk, en dus simpel.
In Nederland worden deze woorden eigenlijk nauwelijks gebruikt. Tenzij…. in 1870! Bovenstaande oude tekst vond ik in de digitale bibliotheek der Nederlandse letteren. De DBNL levert vaak het bewijs dat een woord bestaat, of beter gezegd: bestond. Voor mij is dat soms genoeg.
Dat een verschijnsel op dit moment nauwelijks of niet bekend is in Nederland, hoeft wat mij betreft geen reden te zijn om een simpele letterlijke vertaling te vervangen door een ingewikkelde uitleg die uiteraard ‘onopvallend en soepel’ in de vertaalde tekst moet rollen.
Wat me verraste (verbijsterde? déjavude?) was het feit dat dit artikel uit De Gids van 1870 bijna precies dezelfde sfeer, argumenten en tijdschets biedt als de betreffende delen in de roman die ik vertaal. Hoe het politieke stelsel in zijn voegen kraakt en een nuchter debat nauwelijks mogelijk is.
Ooit wil ik het hele artikel naast de relevante delen uit mijn vertaling leggen. En misschien stel ik dan met zekerheid vast wat me nu al heel waarschijnlijk lijkt: dat de politieke cultuur (inclusief het politieke discours) net zo goed aan een soort mode onderhevig is.
Oppositiepers. Ik vind het best iets om weer te introduceren anno 2011.
Kijk-kijk,
na het hele mooie gedicht van Illyés (passend bij de revoltes overal in de wereld; het movies that matter festival in Den Haag einde deze maand enz. )
Nu wéér een heel goed stuk van Translatio-lallie-lallie. Waarom? Omdat het prikkelt en uitnodigt tot ‘zelfonderzoek’; iets meer helicopterview dan de waan van het uur, de twitterminuut. Soms vind je op de oude zolder nog wel eens iets waarvan je niet wíst dat je het had. Het heeft iets belachelijks, terwijl je dit eigenlijk gewoon zou moeten vinden.
Oppositiepers, misschien vast een vreemdsoortige, knullige pers als je enige degelijke pers tot de onzen rekenen kan en de rest is het soepie? Het residu, de rare eindjes en de restjes in de zeef: dat is oppositiepers. Hoe het los van PowNed, Boulevard en DWDD in Nederland staat met de nieuwsberichtgeving? In Nederland is het strooizout een keertje op en verantwoord de premier hierover; gingen -en dit blijft hard te verteren- de belangrijkste leidende politici serieus in op de breuk tussen de voormalig kalververliefden Jan&Yolanthe en hebben we dat allemaal maar normaal gevonden. Maar er is hoop en verandering sindsdien, het gaat iets beter. De dierenpolitie bijvoorbeeld, als die er al komt. Je kunt er niet tegen zijn. En, dat er in sprinters van de NS wc-tjes moeten komen: ook zoiets waar je je prima hard voor kan maken. En wat je dan weer prima op kan schrijven: als nieuwtje. Of je nu in coalerende pers, de gedogende pers, op de oppositiepers zit.